เหล็กเส้นคืออะไร? รู้จักประเภท หน้าที่ และการใช้งานในงานก่อสร้าง

ในการก่อสร้างอาคาร บ้าน หรือสิ่งปลูกสร้างต่างๆ “เหล็กเส้น” ถือเป็นวัสดุหลักที่ขาดไม่ได้ เพราะเป็นตัวช่วยสำคัญที่ทำให้โครงสร้างแข็งแรงและทนทานมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะในการเสริมแรงให้กับคอนกรีตที่มีคุณสมบัติรับแรงอัดได้ดี แต่ไม่สามารถรับแรงดึงได้ดีนัก

บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับ “เหล็กเส้น” ว่าคืออะไร? มีกี่ประเภท ใช้งานแบบไหนบ้าง? และวิธีเลือกใช้อย่างถูกต้องในงานก่อสร้าง

เหล็กเส้นคืออะไร?

เหล็กเส้น (Rebar หรือ Reinforcing Bar) คือ วัสดุที่ใช้เสริมกำลังให้กับคอนกรีตในงานก่อสร้าง เพื่อให้โครงสร้างมีความแข็งแรงทั้งในแนวรับแรงอัดและแรงดึง โดยมักฝังอยู่ภายในคอนกรีตในรูปแบบต่าง ๆ เช่น เสา พื้น ฐานราก คาน และผนังรับแรง

เนื่องจากคอนกรีตสามารถรับแรงอัดได้ดีแต่ไม่สามารถรับแรงดึงได้ดี จึงต้องใช้เหล็กเส้นมาเสริมแรง เพื่อให้เกิดความสมดุลของแรงในโครงสร้างโดยรวม

ประเภทของเหล็กเส้น

เหล็กเส้นสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักตามลักษณะของผิวและการใช้งาน:

1. เหล็กเส้นกลม (Round Bar หรือ RB)

• ผิวเรียบ ไม่มีบั้ง
• นิยมใช้ในงานก่อสร้างขนาดเล็ก เช่น บ้านพักอาศัย งานผูกเหล็กทั่วไป
• เส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยม: RB6, RB9, RB12

2. เหล็กข้ออ้อย (Deformed Bar หรือ DB)

• ผิวมีบั้งหรือร่อง เพื่อเพิ่มแรงยึดเกาะกับคอนกรีต
• ใช้ในงานโครงสร้างที่ต้องรับแรงมาก เช่น อาคารสูง, สะพาน, ถนน
• มีความแข็งแรงมากกว่าเหล็กเส้นกลม
• ขนาดที่นิยม: DB12, DB16, DB20, DB25 ฯลฯ

หน้าที่ของเหล็กเส้นในงานก่อสร้าง

• เสริมแรงดึงให้คอนกรีต
  ช่วยเพิ่มความสามารถในการรับแรงดึงของโครงสร้าง เช่น ในพื้นและคาน
• ช่วยป้องกันรอยร้าว
  ลดโอกาสการแตกร้าวของคอนกรีตเมื่อเจอการยืดหรือหดตัว
• เพิ่มความมั่นคงให้โครงสร้าง
  ทำให้โครงสร้างอาคารแข็งแรง ทนต่อแรงสั่นสะเทือน แรงลม หรือแรงแผ่นดินไหว

วิธีเลือกเหล็กเส้นให้เหมาะกับงาน

1. เลือกตามมาตรฐาน มอก.
   ควรเลือกเหล็กที่ผ่านมาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก. 20-2543 สำหรับเหล็กกลม และ มอก. 24-2559 สำหรับเหล็กข้ออ้อย)
2. ดูขนาดและชนิดให้เหมาะกับงาน
   • งานเล็ก ใช้ RB6–RB9
   • งานโครงสร้างหลัก ใช้ DB12 ขึ้นไป
3. ตรวจสอบคุณภาพ
   • ผิวไม่เป็นสนิม
   • ไม่มีรอยแตกร้าวหรือบิดงอ
   • มีสัญลักษณ์ของโรงงานผลิต

เหล็กเส้นกับคอนกรีต: คู่ที่ขาดไม่ได้

ในงานคอนกรีตเสริมเหล็ก (Reinforced Concrete) ทั้งสองวัสดุจะทำงานร่วมกันเสมอ โดย:

• คอนกรีต รับแรงอัด
• เหล็กเส้น รับแรงดึง
• เมื่อนำมารวมกัน จะเกิดเป็นโครงสร้างที่แข็งแรงทั้งสองด้าน

สรุป